Logopedische tips voor in het onderwijs

[img_assist|nid=61|title=|desc=|link=none|align=left|width=200|height=149]

Veel leerkrachten in het basis- en voortgezet onderwijs
krijgen problemen met de stembanden. Dat kan door verkeerd stemgebruik, werkdruk
en stress. Daarom hier een aantal waardevolle tips om je stem te beschermen.

Houding en ontspanning:

Je houding is erg bepalend voor een goed stemgebruik. Veel spieren in de
schouders en nek staan in verbinding met je strottenhoofd waar je stembanden
zitten. Spanning in deze spieren veroorzaakt dus een gespannen stemgeving en
zorgt ervoor dat je stem eerder ‘vermoeid’ raakt en soms ook hees wordt.

In het onderwijs moet je de hele dag spreken en soms ook over rumoer heen
komen met je stem. Het is dus erg belangrijk dat je een goede sta- en
zithouding aanneemt, zodat je je spieren niet belast en daarmee je stem spaart.

Een goede staande en zittende
houding is mooi rechtop (nooit overdreven/gespannen rechtop) waarbij vooral een
rechte nek belangrijk is. Allereerst zorg je dat je voeten goed contact maken
met de grond, ook als je zit. Dit geeft een stevige basis voor het spreken.
Laat verder je schouders zoveel mogelijk losjes naast je lijf hangen

Let erop dat je tijdens stemverheffing niet met je kin mee omhoog beweegt,
dit geeft weer spanning in het strottenhoofd en belast je stem. Veel mensen
(m.n. vrouwen) hebben de neiging om bij boosheid niet alleen harder, maar ook
hoger te gaan spreken.

Een lichaam dat mooi rechtop staat, straalt ook meteen meer openheid en
zelfverzekerdheid uit, ook niet onbelangrijk als leerkracht!

Als je je moeilijk kunt ontspannen,
zorg er dan zoveel mogelijk voor dat je voordat je gaat lesgeven je spieren al
een klein beetje losgemaakt hebt. Dit doe je bijvoorbeeld door 5 minuutjes wat
korte oefeningen te doen zoals :

• met je schouders kleine rondjes draaien
• langzaam met je hoofd van links naar rechts bewegen
• langzaam met je hoofd van boven naar beneden bewegen
• langzaam met je linkeroor naar je linkerschouder bewegen en met je rechteroor
  naar je rechterschouder. Houd je schouders losjes langs je lijf.

Stemgebruik en stemmisbruik:

Je stem is je werk als je leerkracht bent. Wees er daarom extra zuinig op.

Er komen elk jaar regelmatig Pabostudenten, maar ook ervaren leerkrachten bij
de logopedist met milde tot ernstige stemklachten. Zorg dat je dit voorkomt
door vanaf het begin goed te zorgen voor je stem.

Langere tijd te luid praten is
slecht voor je stem, maar fluisteren ook. Het kost veel energie en zorgt voor
spanning op je stembanden. Probeer dan liever de aandacht te trekken door te
klappen of op het bord te tikken, of een liedje te beginnen.

Probeer in plaats van je volume te
vergroten, je articulatie pittiger te maken. Dit verbetert de verstaanbaarheid
vaak beter dan alleen maar luider te spreken. Let hierbij vooral op de
klinkers; maak de oo’s en de oe’s en uu’s mooi rond met de lippen en de aa’s en
ij’s mooi open door je kaak goed te laten zakken en veel ruimte in je mond te
maken. Veel mensen hebben de neiging (vooral tijdens spanning) om de kaak
gespannen en gesloten te houden.

Grappige stemmetjes maken is erg
leuk om je verhaal leuker te maken, maar doe dit niet te . Het is
namelijk erg belastend voor je stem.

Te hoog spreken (zoals je vaak
hoort bij kleuterleerkrachten), maar ook te laag spreken kan  slecht zijn voor de stem. Op den duur kun je
hier ernstige stemklachten door krijgen. Wees je hier bewust van. Een stem op
een normale toonhoogte heeft veel meer draagkracht en is veel meer ontspannen
voor je stembanden.

Let erop dat je je lokaal
regelmatig lucht. Een droge lucht is niet echt bevorderend voor je stem. Een
stoffige omgeving (waaronder het krijtstof) kan ook nog eens voor geïrriteerd
slijmvlies zorgen, ook op de stembanden.

Houd rekening met de inrichting
van je lokaal en de afstand van jou als leerkracht tot je leerlingen. Hoe
kleiner de afstand, des te minder je stem aan afstand hoeft te overbruggen. En
als alle gezichten naar je toe gericht zijn, horen ze je beter en hoef je
minder je stem te verheffen. Verder is het fijn om achtergrondruis (muziek,
geroezemoes, computergezoem, etc) zoveel mogelijk te vermijden.

Richt je stem ook altijd naar de
klas toe, ga niet met je rug naar hen toe staan spreken, want dan ga je
forceren. Goed naar voren richten van het geluid geeft ook veel draagkracht.

Een hele flauwe: Roken is
ontzettend slecht voor je stem…..helaas maar waar. Het irriteert het slijmvlies
van je stembanden en dit vermindert de kwaliteit van je stem. Ook zorgt het
voor hoestbuien. Waarmee we meteen bij de volgende tip komen:

Hoesten, kuchen, keelschrapen zijn
allemaal zeer belastend voor de stembanden. De stem- banden klappen tegen
elkaar aan en dit zorgt op den duur voor een hese stem, en soms zelfs tot
stembandknobbeltjes.

Bij keelpijn: veel water drinken
en op dropjes zuigen. Snoepjes met menthol/eucalyptus (zoals anta-flu) niet te lang
gebruiken, want dat verdooft het gevoel in de keel waardoor je gaat
overcompenseren en je stem alleen maar meer misbruikt.
Koffie is minder goed voor de stembanden.
 
Sommige medicijnen (bijv. anti
allergiemedicatie) kunnen het slijmvlies aantasten en ook voor een hese stem
zorgen. Kijk dit na als je medicijnen slikt.
Als je van jezelf weet dat je snel
stemklachten hebt, neem dan regelmatig stemrust.

Als de klachten aanhouden,  laat het
dan eens nakijken door een KNO arts (via een verwijzing van de huisarts) Die
kan je indien nodig doorsturen naar een logopedist bij je in de buurt.

Kirsten Kleiboer, logopediste.
(Geplaatst
op donderdag, 17 september 2009 | door Onderwijs Maak Je Samen)